OSMANLI ARŞİV BELGELERİNDEN

Şeyh Ali Semerkandî Hazretleri’nin torunlarından Şeyh Ali ve evlatlarının berâtının yenilendiğine ve bütün vergilerden muaf olduklarına dâir ferman

Fermân: Abdülmecîd Dönemi h. 06.07.1255 / m.15.09.1839

Konusu: Yabanâbâd Kazâsı’na tâbi Şeyhler Köyü’nde yer alan

Sığırcıksuyu’na mutasarrıf Şeyh Ali Semerkandî Hazretleri’nin torunlarından Şeyh Ali ve evlatlarının berâtının yenilendiğine ve bütün vergilerden muaf olduklarına dâir.

Yazı Çeşidi: Fermân, dîvânî hat ile yazılmıştır. 19 satırdır.

Tuğrası ve Tezyinatı: Altınla çekilmiş tuğra, siyah tahrîrlidir. Tuğranın boşlukları, açık renk zemîne, koyu renk negatif motiflerle tezyîn edilmiştir. Halkârî kompozisyonuyla bezenen üçgen formun zemîni, birer sıra kurtçuklu pervâz ve cedvelle çerçeveye alınmıştır. Çevresindeki yarım goncalar degrade, tarama ve akıtma teknikleriyle boyanmıştır. Desen kırmızı, mavi tığlarla bitirilmiştir. Tuğların üst tarafında ve kompozisyonun tepesindeki şemse içinde, hatâîli simetrik klâsik tezhîb görülmektedir. Mavi dendanlarla çevrilen hatt-ı hümâyûnun çevresi, sıvama altın olup, üzerine, siyah negatif çiçekler yapılmıştır. Başlıktaki klâsik tezhîb, birer sıra zencerek ve kurtçuklu pervâzla çevrilmiştir. Tezhîb, kapalı form ve hatâîden müteşekkildir. Tığları, mavi ve kırmızı renkte negatif motiflerden müteşekkildir. Ayrıca, başlıkta ve şemselerde, zemîn rengi olarak fıstık yeşili kullanıldığı dikkat çekicidir. Satır araları, mücevher noktalıdır. Yazıda, siyah mürekkeb kullanılmıştır.

Gördüğü İşlem:

1-Hançerin üstünde, Pâdişâh’ın el yazısıyla yazılmış “Mûcebince amel oluna.”, (Gereği yapılsın.) ibâresi yer almaktadır.

2-Sol alt köşede, fermânın yazıldığı yerin kaydı vardır.

FERMANIN ÇEVİRİSİ

Vilayete bağlı Yabanabad kazası köylerinden Şeyhler köyünde defnedilmiş şeyh Ali es-Semerkandi hazretleri evladından olanların emlâk vesaire vergisiyle koyun ve keçi gibi hayvanlardan alınan vergi ve mahsulattan alınan vergiler karşılığı olarak otuz bin kuruş tahsis edildiği gibi bu defterde yazılmış emlâk ve arazinin kayda göre vergisi olan bin altı yüz elli altı kuruştan yalnız bin beş yüz yirmi iki kuruşa karşılık yine bu miktar ayrılan bedel olan ve her sene bu bedelin alınması ve geri kalanının kendilerinden sorulması ve ödetilmesiyle beraber çelebilerin emlâk ve kayıtlı araziden başka sonradan satın alınmış emlâk ve arazileri var ise onlardan ve bundan böyle satın alacakları arazi ve evlerden kıymet, ve içlerinde sanayi ve ticaretle meşgul olanlardan kazançlarının vergisinin alınması kurallara ve örfe uygun bulunmuştur.

Bu sebeple gereğinin yerine getirilmesi, adı geçen Şûrânın uygun görmesiyle bu sonucun padişah emrine de uygunluğu gösterilmiş ve bunun kabul olduğu ve desteklenebilir olduğu görünmüştür.

Bu durumun padişah emri ve izni ile olduğu ve gereğinin yapılmasının da Maliye Bakanlığına ve ilgili vilayete ve bu konudaki bilginin de İçişleri Bakanlığına gönderilmesi karalaştırıldı. Bu hususta emir ve ferman Padişah Hazretlerinindir.

Fi 4 Rebiülevvel Sene 1896

Fi 27 Ağustos Sene 1894

Dahiliye Dairesi Reisi Akif Bey (mühür)

Azadan Şerif Abdülrüşd/AzadanLütfi Efendi/AzadanRıza Bey

/AzadanMacid Bey/Azadan Sami Efendi

/AzadanKeçecizade Yahya Reşad/Azadan Aziz Bey

/Azadan İlyas/Azadan Abdullah Beşe/Azadan

İbrahim Behçet Bin Macid/Azadan Mansur Beşe

/Azadan Nureddin Bey

BELGE NO: 2

KİMDEN : Şeyh Hüseyin Efendiden

KİME: Padişaha

KONU : Şeyh Hüseyinin eskiden olduğu gibi resmi yazışmalarda vakıf mührünü kullanmasına ilişkin padişaha sunduğu dilekçedir.

BELGE: Başbakanlık Arşivi Genel Müdürlüğü-İstanbul
Cevdet Tasnif İktisat No: 1938

DEVLETLÜ İNAYETLÜ MERHAMETLÜ HAZRETLERİ SAĞ OLSUN

Arz-ı bendeleridir ki, Kankri Sancağında Yabanabâd kazasına tâbî ŞEYHLER nam karyede medfun Kutbü Arifîn Şeyh Ali Kuddise Sırruhul-Azîzin evlatlarından Sığırcık Suyuna memur Şeyh Hüseyin Efendi dâileri işbu arz-ı hâli mefhuktere ötedenberi vakf-ı mezburun zaviyedâr ve mütevellisi olanların gerek vezâif-i cihanı mahlullerinde ve gerek kasr-ı yedi zuhurlarında vakf-ı mezkur mütevellilerinin kaleminde mahfuz olan mühürlerine mutabık arzlarına olagelmişken bazı kimesnelerin hilaf-ı inha iştigallerine binâen zaviyedârlarının mühürlerine itibar olunmayıp zaviye-i mezkurun umûr-u hususu kadı arziyle rü’yet olunmak üzere ber-takrib isdar ittirilen emr-i şerifin kaydı terkin ve mukeddema tatbik içün hıfz olunan mührüne amel ve itibar olunmak üzere emr-i şerif sudurunu tahrir ve istida ider zaviyedarlık mezkur vazife-i muinesiyle mûma ileyh Hüseyn Efendinin üzerinde olduğu ve vakf-ı mezkurun mürtezika ve aziz müşarün ileyhin sâir evlatlarının iştikalarına binâen merkumun arzına amel ve itibar olunmak içün izzetlü reisül-küttâb efendi kullarının lamı mûcibince işbu sene-i mübareke Rebiülâhirinde virilen emr-i şerif kaydı badel-ihrac muktezası sual olundukta evlad-ı aziz müşarünileyhden sahib-i arz-ı hâl merkum Şeyh Hüseyin Efendinin ber vechi muharrer zaviye-i mezburun umûr ve hususu kadı arziyle rüyet olunmak üzere ahd-ı karîbte Anadolu muhasebesinden virilen emrin kaydı terkin ve mukaddem tatbik içün hıfz olunan mühre amel ve itibar olunmak istidasının tanzimi emr-i âliye menut idügi mevkufattan der kenar olmuştur. Malum-u devletleri buyuruldukta emr-i ferman devletlü saadetlü sultanım hazretlerinindir. Sene 12 C. 1191(1777).

 

METNİN ÖZETİ

12 Cemaziül-Ahir sene 1191/1777 yılı
223 yıl önce, Padişah I. Abdülhamit dönemi.
Çankırı Sancağına bağlı ŞEYHLER adındaki köyde medfun Şeyh Ali evlatlarından SIĞIRCIK SUYUna memur Şeyh Hüseyinin verdiği dilekçede:

Yukarıda adı geçen zaviye ve vakıfta zaviyedar ve mütevelli olanlar görev yaparken gerek varissiz vefat edip gerekse bu işten el çekmeleri halinde mütevelliler kaleminde muhafaza edilen mühürler kullanılarak yüksek makama yazışma yaparak, bazı kişilerin şikayeti üzerine bu yazışmalarda Kadının aracılığı istenmesi üzerine sadır olan irade-yi seniyye ve 1191 yılı Rebiü-ahir ayında Reisül-Küttab(Başkatip) tarafından verilen lamın silinip geçersiz olması isteği üzerine : Şeyh Hüseyin Efendinin adı geçen zaviye ve vakfın zaviyedar ve mütevellisi olduğu, eskiden olduğu gibi mütevelliler kaleminde muhafaza edilen mühürlere itibar edilip yazışmalarda kullanılması uygun görüldüğü, mevkufattan derkenar olduğu padişah hazretlerinin buyruklarından olmakla bu hususta gereğinin yapılması arz olunmaktadır.
13 C. Ahir 1191/1777de gerekli irade-yi seniyye verilmiştir.

METNİN ÇEVİRİSİ

Siz, devletli, inayetli, merhametli padişah hazretlerine bu dilekçeyi sunan kişi, Yabanâbâd ilçesine bağlı ŞEYHLER isimli köyde yatan: Kırklar (İlk kırk müslüman olan kişi)ın başkanı, Peygamberimizin ikinci Halifesi, Hz. Ömer (R.A.)ın evlatlarından, âriflerin kutbu, evliyanın büyüklerinden Şeyh Ali Hazretlerinin evlatlarından SIĞIRCIK SUYUna memur olup bu evliyaya ikram olarak merhameten padişah tarafından bütün vergilerden ve yükümlülüklerden bu Şeyh Ali Hazretlerinin tüm evlatları bağışlandığı gibi yukarıda adı geçen vakıf işleriyle de görevlidirler. Yüksek makamlarla yapılan yazışmalarda vakıfta muhafaza edilen mühür kullanılıyordu. Fakat bazı bozguncu kişiler fesat çıkarmak için bu mühre itibar edilmeyip, yazışmaların Kadı aracılığı ile yapılması için Anadolu Muhasebesine başvurarak oradan istedikleri yazıyı elde ittiler, onların böyle yapması benim zararıma oldu, beni mağdur ettiler. Halime acıyarak Anadolu Muhasebesinden alınan yazının geçersiz sayılıp kaydının silinmesi ve bu Ali kullarını sevindirmeniz için yüce padişah Hazretlerinin buyruklarından olmakla bu hususta gereği yapılarak elime bir berat-ı âlişan verilmesini istirham ederim.
Sığırcık Suyu Şeyhi :Hüseyin

NOT : 9 C. Sene 1191/1777de padişah tarafından gereği yapılsın emri ile bu dilek yerine getirilmiştir.