SIĞIRCIK SUYU ŞEYHLERİ

 

Sığırcık Suyu, Şeyh Ali Semerkandî hazretlerininvefatından sonraki yıllarda, Osmanlı belgelerinde zikredilmez.Ancak onsekizinci yüzyıldan itibaren belgelerdeSığırcık Suyu’ndan bahsedilmeye başlanır ve busuyun tasarrufu Şeyh Ali Semerkandî hazretleri evladınaverilir. Kutsal kabul edilen su, “Sığırcık Suyu” adıyla tescili yapılır.

Özellikle çekirge afetinin giderilmesindeve diğer zararlı hayvanların zararlarını önlemekmaksadı ile kullanılır. Bu kutsal suyun afet bölgesine taşınmasını sağlayan Şeyh Ali Semerkandî hazretlerinin soyundan gelen ailelere de “Sığırcık Suyu Şeyhleri”veya “Çekirge Şeyhi” denilmiştir.

Sığırcık Suyu’nun afetbölgesine nakli de bu kişiler tarafından yapılmaktadır.

Osmanlı döneminde de bu şeyhlere her türlü vergi muafiyeti tanınmış ve Osmanlı topraklarında seyahat izni ile yol güvenliği sağlanmıştır.

Osmanlı Arşivleri’nde “Sığırcık Suyu’na memur” veya“Sığırcık Suyu Şeyhi” olanlara tanınan muafiyetler hakkında  ki belgelerden bazı örnekler sunuyoruz: 

“Yabanabad kazasına tabi Şeyhler karyesinde Hazret-iÖmer (r.a.) sülalesinden Şeyh Ali evladı Sığırcık Suyu’namemur olup, bu itibar ile ba-ferman tekaliften (ferman gereğivergilerden) muaf olduklarından kaydının terkini ile emir itasıhakkında Sığırcık Suyu Şeyhi Hüseyin’in arzuhali.”

“Yabanabad, Şeyhler karyesinde Şeyh Ali’nin Sığırcık suyuna memur evladlarının bazı tekaliften (vergilerden) muafiyetleri.”

“Hazreti Ömer (r.a.)’in sülalesinden ve Şeyh Ali Semerkandî evlatlarından ve Sığırcık Suyu Şeyhi Ahmed Efendi’nin Ankara’nın Yabanâbâd kazasında Şeyhli Köyü’ndeki vakfına yapılan müdahalenin men’i.”    

“Ankara’da Yabanabad kazası Şeyhler Köyü’nde medfunŞeyh Ali Semerkandî’nin soyundan gelenleri vergiden muafkılan fermanların cülus (padişahın tahta oturuşu) sebebiyleyenilenmeleri emredildiği halde geciktiği.”

“Tekaliften muaf olduklarını belirterek, kendilerine verilecektezkire-i Osmanî için yerel memurlarca resm (harç) talebindebulunulmasından şikayetçi Yabanabad’da medfun Aliel-Semerkandî sülalesinden Şeyh Mustafa Sadi ve İbrahimEfendiler hakkında mahalli malumat ve muamelatın irsali.”

“Ankara’nın Yabanabad kazasında medfun Şeyh Ali es-Semerkandî’nin evlad ve ahfadının tekalif-i emiriyeden (vergiler)muafiyetleri.”

“Ankara vilayeti Yabanâbâd kazası Şeyhler karyesinde Sığırcıksuyuna memur, Hz. Faruk sülalesinden Şeyh Ali Semerkandîahfadının her türlü tekâliften muafiyeti daha evvelce olan fermanlarlaolduğu gibi Abdülmecid tarafından 1255.B.6 tarihliferman ile müeyyed olduğu bu sıralarda yapılan mutakabat vetazyikin ref’ine dair dilekçe suretleri ile fermanın aslı.”

( Başbakanlık Devlet Arşivleri, www.devletarsivleri.gov.tr/katalog/.)

Şeyh Ali Semerkandî hazretlerinin soyundan olmayan ve Şeyhler (Çamlıdere) Köyü’ne sonradan gelerekyerleşen bazı şahıslar da, şeyhin evlatlarının sahip olduğu haklara sahip olmak için kanunsuz yollara baş vururlar. Bu konu şeyhin evladı tarafından yöneticilere bildirilir ve gerekli önlemler alınır.

Konu ile ilgili bazı yazışmalardan örnekler:

“Yabanabad Kazasına tabi Şeyhler karyesinde medfun Farukiyesülalesinden Şeyh Ali Semerkandî’nin halefleri tekalif-iörfiyeden muaf tutulmuş ise de bir süreden beri bazı şahıslarınkaryeye gelerek bu muafiyetten faydalanarak Hazine’yi zararauğrattıklarından bunların tefriki istida olunduğundan gereğinin tahkik ve beyanı.”

“Yabanabad kazası Şeyhler karyesinde bulunan Şeyh Alies-Semerkandî evladının muafiyetlerinden orada bulunanahalinin de istifade ettiği şikayetinin tahkiki.”

“Yabanabad’a bağlı Şeyhler karyesi ahalisinin tekalif-imiriyeden muafiyetleri için İstanbul’a gönderdikleri sözcülerinbağlı oldukları kazaya iadeleri.”

“Yabanabad Kazası’nın Şıhlar karyesi ahalisinin hementamamının şıh kıyafetine girip asker ve teklifat-ı miriye vermekistemedikleri ve bunu gerçekleştirmek için hükümet nezdindefaaliyette bulundukları.”

“Yabanabad kazası Şeyhler karyesine sonradan yerleşenaltı kişinin askerlik ve sair teklifat-ı emiriyeden kurtulmaküzere Dersaadet’e gelmesi.”

“Yabanabad Kazası Şeyhler karyesinde sonradan yerleşenkimselerin askerlik ve saire gibi tekalif-i emiriyeden kurtulmakiçin şeyh kıyafetinde bir hayli dalavereler çevirdikleri.”

“Yabanabad kazasının Şeyhler köyünde defn olunan Ali es-Semerkandî hazretlerinin evladlarına tanınan muafiyetin, kendilerinede tanınmasına dair aynı köyden bazı şahısların talebi.''

( Ziya Şükun, Farsça-Türkçe Lugat, Gencine-i Güftar: Ferheng-i Ziyâ; Başbakanlık Devlet Arşivleri, www.devletarsivleri.gov.tr/katalog/)

Bu belgelerden bazı kişilerin “şıh kıyafeti” yani yeşilrenkte “emir sarığı” giydiklerini öğreniyoruz. Bu kimselere“müteseyyid” adı verilir. Bunlar “seyyid” olmadığıhalde seyyidlik taslayan kişilerdir. Osmanlı döneminde“Şıh kıyafeti”ni ancak “seyyid” olan ailelerin mensupları giyebiliyordu.

Şeyh Ali Semerkandî hazretlerinin evladına tanınanvergi muafiyeti, Cumhuriyet’in ilanından sonra kaldırılır.

Osmanlı Arşivleri’nde “Sığırcık Suyu”nun kullanımıile ilgili tespit edebildiğimiz yazışmalardan bazı örnekler:

“Yabanabad’da Şeyhler karyesinde Sığırcık suyuna memurŞeyh Mahmud serbestiyet fermanının tecdid (yenilediği) ettirdiğine dair.”

“Memleketlerine musallat olan çekirgeleri telef etmek üzereSığırcık kuşu daveti için Sığırcık suyu almalarına müsaadeitasına dair Kırım’dan gelen üç müslüman imzasiyle tahrirat.”“Sığırcık kuşu suyu almak üzere Kırım’dan Yabanabad’dakitekkelerine gelen kimselere izinsiz oldukları için su vermediğinedair Tekke Şeyhi Yusuf mühriyle tahrirat.”

“Yanında Sığırcık suyu şeyhi olduğu halde Karesi (Balıkesir)istikametine gidecek olan Şeyh Ahmed Efendi’ye kolaylık gösterilmesinin istendiği.”

“Şeyh Hüseyin Hilmi ve Şeyh Ömer Lütfi efendiler Sığırcıksuyunu hamilen Aydın ve Cezair-i Bahr-i Sefid (Onikiadalar) vilayetleri cihetine gideceklerinden kendilerine gereklikolaylığın gösterilmesi.”

“Bağdad taraflarına sığırcık suyu götürecek olan Şeyh Hasan Hüseyin Hamdi ve Abdülhamid efendilere gerekli kolaylığınsağlanması.”

“Şeyh Ahmed ve refiki Şeyh Musa Efendiler sığırcık suyunuEdirne taraflarına götüreceklerinden kendilerine gereklikolaylığın sağlanması.”

“Sığırcık suyu ile birlikte Aydın taraflarına gidecek oluptavsiyesini taleb eden Şeyh Ahmed Hamdi Efendi’ye maişetinintemininde gerekli kolaylığın gösterilerek saygıda kusuredilmemesinin istenildiği.”

“Sığırcık suyunu Cezayir-i Bahr-i Sefid ve Hüdavendigâr (Bursa) vilayetlerine götürmekle yükümlü Şeyh Seyyid ve Ahmed efendilere gerekli kolaylığın sağlanması.“Ali es-Semerkandî hazretlerinin sülalesinden olup kerametlisuyu kullanarak dua edecek ve mahsulat ve mezruatamusallat olan zararlı hayvanların zararlarını önlemek için Yanya (Yunanistan’ın Kuzeybatı bölgesinde bir il) vilayetine gidecek olan Sığırcık suyu şeyhlerinden Mahmud Efendi’nin tavsiyesini isteyen arzuhali.”

“Sığırcık şeyhlerinden ve Ali es-Semerkandî’nin sülalesindenAnkara’da mukim Şeyh Ali Rıza’nın, görevli olarak gideceğiManastır ve Serfiçe (Makedonya bölgesi) tarafları içinkendisine bir tavsiyename verilmesi talebi.”

“Sığırcık suyu ile İşkodra (Arnavutluk’ta bir il) taraflarınagidecek olan Şeyh Ali Rıza ve Şeyh Ali efendilere gereklikolaylığın sağlanması.”

“Sığırcık suyu ile Edirne ve Selanik taraflarına gidecek olan Şeyh Mehmed Hamdi ve Şeyh Ali Rıza Efendiler’e gerekliyardımın yapılması.“Erzurum ve Trabzon vilayetlerine girecek çekirgenin ortadan kaldırılması için Ankara’dan Sığırcık Suyu götürülerek dua edileceğini beyan eden Sığırcık Suyu Şeyhi Hüseyin’nin kendilerine kolaylık gösterilmesi talebi.”

“Yanındaki sığırcık suyuyla beraber Üsküb (Makedonya’nınbaşkenti) taraflarına gidecek olan Şeyhzade AhmedEfendi’ye kolaylık gösterilmesi gerektiği.”

“Sığırcık suyu şeyhlerinden olup Trablusgarb (Libya) taraflarına sığırcık suyu götürecek olan Ahmed, Ali Ömer veTevfik efendilere gerekli kolaylığın gösterilmesi.”

“Çekirge şeyhlerinden Osman, Hüseyin ve Ömer efendilerinsığırcık suyuyla beraber Trabzon, Erzurum ve Bitlis taraflarınıziyaret edeceklerinden gerekli kolaylığın gösterilmesi.”

“Haleb, Suriye, Diyarbekir ve Musul Vilayetlerine sığırcık suyu götürecek olan Çekirge Şeyhleri Ali, Ömer Lütfü ve Mehmed efendilere gerekli kolaylığın gösterilmesi.”

“Şeyh Hüseyin Sabri ve Şeyh Ahmed efendilerin sığırcıksuyunu Selanik, Manastır ve Kosova vilayetlerine götürdüklerinde kendilerine yardımcı olunması.”

“Çekirge şeyhlerinden Osman ve Halil Efendiler yanlarında sığırcık suyu oldukları halde Suriye ve Beyrut vilayetleriyle Kudüs Sancağı’na gideceklerinden kendilerine gereklikolaylığın gösterilmesi.”

“Çekirge şeyhlerinden Hüseyin ve Ömer Lütfü efendiler sığırcıksuyunu da yanlarına alarak Suriye, Beyrut ve Kudüs taraflarınageldiklerinde kendilerine gereken yardımın yapılması.”

“Girid, Trablusgarb ve Bingazi’ye gideceklerini bildiren sığırcıksuyu şeyhlerinden Ahmed ve Mehmed Ali’nin evrak talepleri.”

“Sığırcık suyu şeyhlerinden Ali, Mehmed ve Ahmed EfendilerinTrablusgarb ve Bingazi (Libya’nın ikinci büyük şehri)cihetlerine gidecekleri.”

“Şeyh Hacı Ali ve Derviş Hilmi Efendiler sığırcık suyuyla beraber Trabzon, Erzurum ve Sivas vilayetlerine geldiklerinde,kendilerine gereken kolaylığın gösterilmesi.”

“Sığırcık Suyu’nu hamilen Aydın’a gidecek olan ŞeyhHacı Ömer ve Şeyh İbrahim efendilere gerekli kolaylığın sağlanarak İzmir’e kadar vapurla meccanen götürülmeleri.”

“Kastamonu’ya gidecek Çekirge Şeyhleri Mahmud ve BekirEfendiler ile Sivas’a gidecek Mustafa ve Halil efendileregerekli kolaylığın gösterilmesi.”

“Sığırcık suyuyla Selanik, Kosova, Manastır, Yanya veİşkodra taraflarına gidecek olan Şeyh Hasan ve Ahmed Efendileregerekli kolaylığın sağlanması.”

“Sığırcık suyu şeyhlerinden Şeyh İzzeddin Efendi, Dersaadet’teki(İstanbul) işlerini görüp memleketi olan Gerede’yedöneceğinden kendisine kolaylık gösterilmesi.”

“Sığırcık Suyu dağıtmak üzere Konya ve Antalya’ya gitmek isteyenSığırcık Suyu Şeyhi Hacı Ali Efendi’ye yardımcı olunması.”

“Şeyh Hacı Ali ve Ahmed efendilerin sığırcık suyunu Konya’yagötüreceklerinden onlara gereken kolaylığın gösterilmesi.”

“Edirne ve Selanik vilayetlerine gidecek olan sığırcık suyuşeyhlerinden Musa ve Bekir efendilere gerekli kolaylığın sağlanmasıtebliği.”

“Halep Vilayeti’ne gidecek olan sığırcık suyu şeyhlerindenHacı Ali Abdurrahman ve Mahmut Mazhar efendilere kolaylıkgösterilmesi.”

“Sığırcık suyu ile Kastamonu ve Sivas tarafına gidecekolan sığırcık şeyhlerinden Ömer, Hüseyin ve Osman Efendilerekolaylık gösterilmesi.”

“Sıgırcık suyu ile Bitlis ve Van taraflarının giden ŞeyhMehmed Remzi ve Şeyh Rıfat’a kolaylık sağlanması. Sığırcıksuyu ile Trabzon’a giden Şeyh Hasan ve Şeyh Hüseyin’e kolaylıksağlanması.”

“Muzır hayvanata karşı kullanılmak üzere Bursa ve Manisa’ya Sığırcık suyu götürecek Şeyh Ahmed ve Hamdiefendiler ile Şeyh Yusuf ve Naim efendilere gerekli kolaylığıngösterilmesi.”

“Sığırcık suyu’nu yanında bulundurarak Manisa veMidilli’ye gidecek Şeyh Ahmed Hamdi Efendi Gelibolu’yagidecek Şeyh Ahmed ve Yusuf efendilere kolaylık sağlanmasıhususunun ilgili valiliklere tebliği.”

“Yabanabad’ın Şeyhler karyesindeki sığırcık suyunu müstashibenAydın ve Biga’ya gidecek olan sığırcık suyu şeyhlerindenNaim, Yusuf ve Ahmed’e kolaylık sağlanması.”

“Sığırcık suyu şeyhlerinden Yabanabadlı es-Seyyid HalilHakkı üç arkadaşıyla Kale-i Sultaniye (Çanakkale) ve Edirnecihetlerine gideceklerinden kendilerine gerekli kolaylığın gösterilmesi.”

“Sığırcık suyunu müstashaben rüfekasından Emin ve Mehmed Ali efendilerle Kastamonu ve Konya’ya gideceklerinden bahislekendilerine kolaylık gösterilmesini isteyen sığırcık suyu meşayihindenİbrahim Efendi’nin talebi için gerekenin yapılması.”

“Yanında sığırcık suyu bulunduğu halde Konya taraflarınagidecek olan Şeyh Hacı Ahmed Hamdi Efendi ile arkadaşlarıhakkında vilayetce gerekli kolaylığın gösterilmesi.”

“Sığırcık suyu’nu müstashiben Yanya, İşkodra ve Trablusgarbtaraflarına gidecek olan Sığırcık şeyhlerinden Mehmet Tahir,Umyan ve Osman efendilere kolaylık gösterilmesi işarı.”

“Ziraat alanlarında arız olan haşeratın zararlarını def içinsığırcık şeyhlerinden el-Hac Ahmed Hamdi ve refikleri Seyyidve Yusuf efendilerin Edirne Vilayeti ve Çatalca Sancağı’na yapacaklarıseyahatte kendilerine kolaylık gösterilmesi talebi.”

“Ankara’ya gidecek olan sığırcık şeyhlerinden İbrahim ve arkadaşı Ahmed Efendilere gerekli kolaylığın ve yardımın gösterilmesi.”

“Sığırcık suyu’nu dağıtmak üzere İzmid ve Bursa’ya gidecekolan sığırcık suyu şeyhi Ahmed Hamdi ve üç arkadaşınagereken kolaylığın sağlanması.”

“Koyun ve keçiden alınması lazım gelen yapağı ve kıl resminden Kozviran karyesinde kain Sığırcık köyü şeyhlerinin besledikleri bin koyunun istisna tutulması.”

(Başbakanlık Devlet Arşivleri, www.devletarsivleri.gov.tr/katalog/.)

 

Bu belgelerden Sığırcık Suyu’nun Anadolu şehirlerinden başka Balkanlar, Afrika ve Asya kıtası şehirlerinde  de kullanıldığını görüyoruz.

---

 Kaynak:Abdulkerim ERDOĞAN " Şeyh Ali semerkandi ve Sığırcık Suyu"Reyhan Yayınları 2010

 

---

Yorumlar - Yorum Yaz

---